Bloemen van planten uit de komkommerfamilie kan je met de hand bestuiven om ongewenste kruisingen te vermijden. Dankzij deze eenvoudige methode kan je meerdere rassen in dezelfde tuin telen zonder speciale isolatietechnieken.

Laten we eerst eens kijken naar de bestuiving van de grootste soorten. De dag vóórdat je wil bestuiven, zoek je ‘s avonds vrouwelijke en mannelijke bloemen van hetzelfde ras, die op het punt staan te ontluiken. Je herkent de gesloten bloemen aan hun specifieke roomgele kleur. Deze bloemen bloeien maar één dag.
Vrouwelijke bloemen groeien op kleine vruchtjes die nog niet ontwikkeld zijn. Mannelijke bloemen hebben een dunne steel zonder verdikking.

Selecteer een aantal vrouwelijke bloemen aan verschillende planten. Sluit deze af met een wasknijper, een stukje plakband of een fijn koordje. Wees voorzichtig dat je de bloemen niet beschadigt.

Om voldoende genetische diversiteit te garanderen, kies je nu voor elke vrouwelijke bloem drie mannelijke bloemen aan verschillende planten. Sluit ze af op dezelfde wijze. Op deze manier voorkomen we dat insecten de bloemen ‘s morgens vroeg bezoeken.
Markeer de gekozen bloemen met een stok of paaltje om ze snel terug te vinden.

De volgende morgen plukken we de mannelijke bloemen en brengen ze naar de gekozen vrouwelijke bloemen. Doe dit ruimschoots vóór de hete middagzon, want die verwarmt het stuifmeel, waardoor het fermenteert en onvruchtbaar wordt.
Verwijder de bloemblaadjes van de drie mannelijke bloemen en open voorzichtig de bloemblaadjes van de vrouwelijke bloem. Wrijf de helmknoppen van elke mannelijke bloem zachtjes over de stamper van de vrouwelijke bloem. Als bij toeval een voorbijvliegende bij toch op het ongelukkige idee komt nectar te verzamelen in de bloem die jij net aan het bestuiven bent, kan je die bloem beter niet bewaren. Bijen dragen steeds stuifmeel mee van heel wat verschillende planten. Dit kan tot kruisbestuiving leiden.
Zodra je klaar bent met bestuiven, moet je de bloem weer verzegelen, net zoals de avond ervoor.

Markeer de manueel bestoven bloem nu met een etiket of een gekleurd koordje. Zo vind je de vrucht gemakkelijk terug wanneer het tijd is om te oogsten.

Handbestuiving bij leden van de komkommerfamilie die kleine bloemen hebben vergt heel wat meer precisie en geduld. Bij meloenen, waar de vruchtzetting bij 80 % van de vrouwelijke bloemen mislukt, is handbestuiving minder doeltreffend dan bestuiving door insecten. De kans op slagen ligt tussen 10 en 15 procent. Watermeloenen daarentegen hebben 50 tot 75% slaagkans bij handbestuiving, en komkommers zelfs 85 %.

Andere planten zoals maïs en zonnebloemen worden ook met de hand bestoven, maar vergen een andere aanpak. Raadpleeg hiervoor de modules voor deze soorten.