Ispanak, Chenopodiaceae (Kaz ayaklılar) familyasına ve Spinacia oleracea türüne aittir. Yaprakları için yetiştirilen tek yıllık veya iki yıllık bitkilerdir. Bazı ıspanak çeşitleri kış mahsulüdür, diğerleri ilkbahar veya yaz aylarında yetişir.

Ispanak ikievcikli bir türdür, yani polen yayan erkek bitkiler ve bereketli tohumları taşıyan dişi bitkiler vardır. Dişi çiçekler saklıdır ve dalların koltuk kısmında bulunur. Erkek çiçekler bitkinin tepesindedir ve dişi bitkilerden önce çiçeklenmeye başlar.

Ispanak yabancı döllektir, yani farklı bitkiler arasında çapraz döllenme gerçekleşir. Tozlaşma rüzgar aracılığıyla gerçekleşir.

Ispanak bir uzun gün bitkisidir, yani gün uzunluğu 10 ila 14 saati geçince çiçeklerini oluşturmaya başlar. Çiçeklenme 2-3 hafta sürer.

Çapraz döllenmeyi önlemek için iki ıspanak çeşidi arasına 1 km mesafe bırakılmalıdır. Çit bitkisi gibi doğal bir bariyer varsa bu mesafeyi 500 metreye düşürebilirsiniz. Aynı bahçede iki çeşit yetiştirmenizi sağlayan farklı yöntemler vardır. Farklı çeşitleri ektiğiniz zamanları birbirinden ayırabilirsiniz, böylece çiçeklenme dönemlerinin çakışmamasını sağlamış olursunuz. Ancak tohumdan tohuma tam döngünün tamamlandığından emin olmalısınız. Her çeşidin dönüşümlü olarak açılan file örtülerle kapatıldığı mekanik izolasyon yöntemini de uygulayabilirsiniz. Bu yöntemlerle ilgili ayrıntılar için, “Tohum üretiminin ABC’si” dosyasındaki izolasyon teknikleri bölümüne bakabilirsiniz.

Tohumluk olarak ıspanak yetiştirirken, yetiştirme teknikleri çeşitten çeşide göre farklılık gösterir:

İlkbahar çeşitleri mevsimin başlarında ekilir. Aynı yılın yazında çiçek açar ve tohum üretirler. Soğuğa dayanamayacakları için kışın ekilemezler.

Kış çeşitleri ise sonbaharda ekilir. Kışın gelişirler ve sonraki baharda çiçek açarak tohum verirler.

İyi bir genetik çeşitlilik sağlamak için 25 ila 30 bitkiyi tohumluk bırakmak önemlidir. Yetiştirmekte olduğunuz çeşidin kendine has özelliklerini taşıyan sağlıklı bitkiler seçin. Kış türleri için iyi bir kriter, soğuğa ve daha önemlisi, yaprakların sararmasına neden olan kök hastalığına karşı dirençtir. Bu sararma kışın çok yaygın görülen bir fenomendir. Genel olarak, tohum için yetiştirilen bitkilerden çok fazla yaprak koparılmamalıdır.

Ispanağın çiçekli dalları 80 santimetreye kadar uzayabilir, ancak bunların sırık ile desteklenmeye ihtiyaçları bulunmaz. Önce erkek bitkiler kurur. Onları bu aşamada sökmek iyi olur. Dişi çiçekleri daha sonra bürünecekleri kum renginden tanımak mümkündür.

Tohumlar olgunlaştıktan sonra, çiyin ardından çiçek vermiş dalları kesmelisiniz. Kurutma işlemine kuru ve iyi havalandırılmış bir yerde devam etmek en iyisidir.

Saplarını ellerinizin arasında ovalayarak tohumları çıkarın. Eldiven giymek iyi olur.

Ayrıca kurumuş saplar üzerinde yürüyebilir veya bir sopayla dövebilirsiniz. Tohumları öncelikle kalıntıları tutacak kaba bir elekten geçirin. Ardından tohumları tutacak ve tozdan eleyecek daha ince bir elek kullanın. Son kalıntılardan kurtulmak için tohumların üstüne üfleyebilir veya rüzgar yardımıyla savurabilirsiniz.

Dış kısmına yazmanız halinde yazı silinebileceği için üzerinde her zaman çeşidin ve türün adının yanı sıra tohumun alındığı yılın da yazıldığı bir etiket koymayı ihmal etmeyin. Parazit larvalarını öldürmek için tohumları birkaç gün dondurucuda bekletebilirsiniz.

Ispanak tohumlarının çimlenme kapasitesi 5, bazen 7 yıl sürebilmektedir. Daha uzun süreli çimlenme kapasitesi için tohumlarınızı dondurucuda saklayın.

Bir gram yaklaşık 100 tohum içerir.